Η μεταρρύθμιση του Κλεισθένη

 Ο Κλεισθένης, αρχηγός γένους ο ίδιος, είχε κατανοήσει ότι η κυριότερη αιτία που δεν επέτρεψε στο πολίτευμα του Σόλω­να να λειτουργήσει, με αποτέλεσμα την επιβολή της δικτατορίας του Πεισίστρατου, ήταν η πολιτική και θρησκευτική οργάνωση της κοινωνίας σε φυλές, φατρίες και γένη. Τα άτομα, έξω α­πό την ομάδα του γένους, δεν είχαν πολιτική οντότητα και πα­ρουσία.

Η πολιτική ήταν υπόθεση των αρχηγών των γενών και ο α­νταγωνισμός τους για την εξουσία δημιουργούσε μια κατάστα­ση συνεχούς πολιτικής αναστάτωσης και ανωμαλίας. Οι αρχη­γοί δεν στηρίζονταν στην προσωπική τους αξία, αλλά στην ισχύ του γένους τους.

Για να αλλάξει η σχέση αυτή, έπρεπε να "σπάσει" η πολιτικο­θρησκευτική ενότητα της ομάδας και να αποκοπούν πολιτικά οι αρχηγοί των γενών από τα μέλη τους.

Ο Κλεισθένης χώρισε τη θρησκεία από την πολιτεία, διατή­ρησε το παλιό σύστημα μόνο για τις θρησκευτικές τελετές και κατάργησε την πολιτειακή ένταξη των κατοίκων σε φυλές–φα­τρίες–γένη.

Στη θέση τους δημιούργησε δέκα διοικητικά διαμερίσματα, που τα ονόμασε και αυτά φυλές. Τα διοικητικά αυτά διαμερίσματα δεν κατείχαν μιαν ορισμένη εδαφική περιφέρεια, αλλά υπάγονταν σ’ αυτά τμήματα από όλες τις περιφέρειες της Αττικής. Με τον τρό­πο αυτόν η κάθε φυλή περιελάμβανε κατοίκους από όλα τα γένη.

Για τον σκοπό αυτόν χώρισε την Αττική σε τρία μέρη: Α΄ την πό­λη, Β΄ την παραλία, Γ΄ τα μεσόγεια.

Το κάθε μέρος το χώρισε σε δέκα τμήματα, ένα για κάθε φυ­λή. Τα τμήματα αυτά ονομάστηκαν Τριττύες. Κάθε φυλή περιε­λάμβανε τρεις Τριττύες: μία από την πόλη, μία από την παρα­λία και μία από τα μεσόγεια.

Η κάθε Τριττύς περιελάμβανε έναν ορισμένο αριθμό δήμων. Οι Τριττύες παραχωρήθηκαν στις φυλές με κλήρο. Έτσι η κά­θε φυλή περιελάμβανε κατοίκους από όλες τις περιοχές.

Η νέα πολιτειακή διαίρεση των κατοίκων της Αττικής αποτυ­πώνεται στον ακόλουθο πίνακα:

Τα ονόματα που έδωσε στις δέκα φυλές δεν είχαν καμιά σχέ­ση με καταγωγή ή με την προηγούμενη διαίρεση της πολιτείας. Έκαμε έναν κατάλογο από εκατό ήρωες και τον έστειλε στην Πυθία (στο Μαντείο των Δελφών), να επιλέξει αυτή ποιοι θα τοποθετηθούν ως προστάτες και θα δώσουν τα ονόματά τους στις δέκα φυλές. Τοπική  διαί­ρεση αποτελούσαν μόνον οι δήμοι. Ο δήμος περιελάμβανε τους κατοίκους μιας ορισμένης συνοικίας. Έτσι ο δήμος έγινε το κύτ­ταρο της νέας διοικητικής διαίρεσης. Κάθε Τριττύς περιελάμ­βανε έναν ορισμένο αριθμό δήμων, με βάση όχι τον αριθμό –δηλαδή η κάθε Τριττύς να έχει ίσο αριθμό Δήμων με τις άλλες–, αλ­λά με βάση τον πληθυσμό, ώστε η κάθε φυλή να έχει τον ίδιο περίπου αριθμό κατοίκων.